zdj. materiały promocyjne zespołu
czyli niezły rollercoaster 🙂
19 sierpnia 2022 r. w Muzycznym IQ porozmawiałem z Weroniką Boińską o debiutanckiej płycie oświęcimskiej Weroeny- zespołu którego jest wokalistką. Jak się okazuje Weronika jest osobą wielu talentów; pisze teksty, komponuje, rysuje…Zapraszam na przemiłą rozmowę okraszoną niezwykłą muzyką Weroeny.
https://www.facebook.com/weroena
https://www.instagram.com/weroena.band/
Rozmawiał Radek Ruciński
Więcej publikacji autora, w tym niektóre książki znajdziesz na romanzawadzki.pl.
Zapraszamy do odsłuchania poprzednich audycji muzycznych Romana Zawadzkiego, które znajdują się tutaj.
Jan Paweł II na nowo ukazał zagrożenia moralności altruistycznej: materializmem ontycznym i praktycznym, ochlokracją, imperializmem rasowym oraz bolszewizmem w totalizacji zarządzania globalnego.
Sto lat temu Florian Znaniecki (1882–1958) opublikował obszerny esej pt. Upadek cywilizacji zachodniej. Po pierwszej wojnie światowej, w wyniku której runął dotychczasowy porządek polityczny Europy i której przebieg ukazał barbarzyństwo ludów cywilizacji zachodniej, wielu myślicieli podjęło rozważania na temat kryzysu kultury w najbardziej rozwiniętej części ówczesnego świata.
Kryzys społeczny, objawiający się kryzysem kultury, nie następuje nagle, lecz jest skutkiem długotrwałych przemian ewolucyjnych. Okrucieństwo, skala zniszczenia i liczba ofiar pierwszej wojny światowej ujawniły w dramatyczny sposób od dawna toczącą się erozję ideałów cywilizacji zachodniej.
Określone ideały są, według Znanieckiego, wyznacznikami ludzkiej wspólnotowości i różnią ją od zwierzęcej zbiorowości; są przekroczeniem natury w kierunku kultury. Cywilizacja zaś jest określona przez pewien typ kultury, wytworzonej przez daną społeczność w postaci więzi dla niej charakterystycznych.
Więzi te powstają w procesie urzeczywistniania ideałów, a „[i]deał jest to wyobrażenie jakiejś nowej formy życia, wywołujące i organizujące te czynności, których jego urzeczywistnienie wymaga”.
Znaniecki wyróżnił siedem ideałów cywilizacji zachodniej: 1i) panowanie nad przyrodą, 2i) bogactwo, 3i) tożsamość narodową, 4i) moralność altruistyczną, 5i) religijność, 6i) piękno, 7i) poznanie. Interesująca byłaby dyskusja trafności diagnozy Znanieckiego lub jej porównanie z innymi podobnymi klasyfikacjami i definicjami cywilizacji, jak np. z koncepcją rozwiniętą przez Feliksa Konecznego (1882–1949). W tym przypadku już na pierwszy rzut oka widać zasadniczą różnicę między podejściem socjologicznym pierwszego i podejściem historycznym drugiego myśliciela. Dla Konecznego w jego dziele O wielości cywilizacji, inaczej niż dla Znanieckiego, cywilizacja jest czymś szerszym niż kultura, a cywilizacja zachodnia nie jest jednolita, lecz na obszarze Europy w jej różnych miejscach występują głównie trzy cywilizacje: bizantyńska, łacińska i turańska, które są specyficznie zabarwione kulturami narodowymi.
Już tylko powierzchowny ogląd ujęć Znanieckiego versus Konecznego pozwala wskazać na historyczny, niejako wewnętrzny dynamizm przemian kulturowych Konecznego w porównaniu z pewną statycznością kultury, która podlega zewnętrznym wpływom podnoszenia lub obniżania ideałów danej cywilizacji (zagrożeń). Koncepcja Konecznego zdaje się dostarczać bardziej poręcznego i syntetycznego instrumentarium do opisu i diagnozy historycznych przemian w Europie XX w. – jako kolejnych starć cywilizacji.
Z kolei konfrontacja ideałów Znanieckiego z wyróżnionymi przez niego współczesnymi mu (i dalej obecnymi) czterema zagrożeniami: 1z) materializmem, 2z) wzrostem ochlokracji, 3z) imperializmem rasowym i 4z) bolszewizmem pozwala wniknąć w niejako wewnętrzny mechanizm systematycznej ewolucji społeczeństw ku ideałom albo przeciw nim.
Z punktu widzenia encyklik społecznych Jana Pawła II (1920–2005) szczególnie interesujące są zagrożenia dla ideału moralności altruistycznej. Ideał ten Znaniecki – po pierwsze – traktował jako pochodny koniecznej podstawy kultury, wyznaczonej przekraczaniem przez człowieka danych naturalnie warunków egzystencji. Miałby się on uwidaczniać w „działalności moralnej” dążącej do „przezwyciężania cierpienia ludzkiego”. W ten sposób moralności nadał Znaniecki charakter interwencyjny. Jego urzeczywistnianie przypisał zarówno religiom, jak i świeckim nurtom reformatorskim.
I tu już powstaje wątpliwość odnośnie do jednakowego traktowania obu wskazanych czynników, gdyż ten religijny zwykł kształtowanie relacji międzyludzkich odnosić do bytu nadprzyrodzonego, podczas gdy świecki, często podobnie akcentujący wartości, skupia się na czysto ludzkich wytworach niematerialnych i materialnych. Więcej, Znaniecki pokładał nadzieję właśnie w owych przemianach społecznych, gdy pisał, że trwałe usunięcie przyczyn ludzkiego cierpienia wymaga „nie tylko silnych uczuć altruistycznych”, lecz także „wielkiej i trwałej potęgi społecznej”. Ponadto w tym widział postęp rozwijania owej moralności altruistycznej, zapoczątkowany – według niego – przez religię w postaci „upowszechnienia współczucia dla cierpienia”.
Znaniecki stwierdził, że fundament religijny ideału moralności altruistycznej stracił na aktualności z powodu rozwoju nauk przyrodniczych, co nie oznacza równocześnie wygaśnięcia potrzeby wiary w porządek świata. Tę zaś spełniają kolejne ideologie (doktryny), w tym te, „które formalnie odrzucają wszelką religię i otwarcie zwalczają istniejące wierzenia”.
Ideał moralności altruistycznej (4i) wiąże się zatem z ideałem religijności (5i). A ten ideał, niezależnie od postępu wiedzy i naukowego wyjaśniania świata, potwierdza „nieporównaną wartość i solidarność moralną ludzi jako istot duchowych oraz ich nieograniczony postęp do wspólnego najwyższego celu – absolutu duchowego”.
A więc podniesiona powyżej wątpliwość zostaje złagodzona: jednak ludzkie życie indywidualne, jak i grupowe ma cel ostateczny, przekraczający te wyznaczone przez czysto racjonalną analizę takiej lub innej rzeczywistości.
Jacques Maritain (1882–1973) w książce Dziewięć wykładów o podstawowych pojęciach filozofii moralnej wyraźnie wskazał na ów cel ostateczny, jakim jest Bóg chrześcijan. Osiąganie zaś celu ostatecznego – w rozumieniu personalisty – wymaga, po pierwsze, kwalifikowania moralnego własnego czynu i spełniania go ku urzeczywistnieniu dobra; po drugie, odczuwania powinności czynienia dobra (aktem wolności DO), przekraczającego racjonalną analizę otaczającej rzeczywistości i po prostu wolność OD; po trzecie, uznania aktem wiary porządku wyższego niż ten odkrywany empirycznie, tj. „Dobra samoistnego”.
U św. Tomasza z Akwinu (1225–1274) i personalistów, jak Maritain i Karol Wojtyła – Jan Paweł II, ujęcie finezyjnej relacji między rozumem i wolą w podejmowaniu czynu i jego oceny moralnej nie pozwala na to, aby sama wolna wola decydowała o moralności (vide „Kurier WNET”, nr 73 i 77).
Konieczny jest udział intelektu (rozumu), który – jak pisał Étienne Gilson (1884–1958) w Tomizmie – „porusza wolę, przedstawiając jej swój przedmiot, mianowicie byt i prawdę, (…) przez co umieszcza akt woli we właściwym sobie gatunku, w przeciwieństwie do aktów spełnianych przez władze zmysłowe lub czysto naturalne”.
Podobne do nich akty, ze względu na spontaniczność chcenia, zostały w doktrynie luterańskiej uznane za decydujące w wyborze czynu. A ta z kolei od pół tysiąca lat kształtuje cywilizację zachodnią wbrew tradycji łacińskiej. Maritain określił ten przewrót w łonie chrześcijaństwa „immanentyzacją”, która „sprowadza istotę moralności do doskonałej spontaniczności chcenia, do doskonałego potwierdzenia naszej niezależności. Im większa autonomia, im bardziej moja subiektywność jest wolna w wyrażaniu swej witalności, tym bardziej akt moralny jest moralny, szlachetny, czysty”.
Ta irracjonalizacja, subiektywizacja i indywidualizacja kwalifikacji moralnej czynu w chrześcijaństwie zreformowanym otrzymała swoje uzasadnienie w koncepcji Thomasa Hobbesa (1588–1679), który w dziele Lewiatan czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego wprost stwierdził brak ontycznie rozumianego dobra. Oto bowiem „wyrazy: ‘dobry’, ‘zły’, ‘godny wzgardy’ są zawsze używane z uwzględnieniem osoby, która się nimi posługuje. Nie ma bowiem rzeczy, która by po prostu i bezwzględnie była dobra, zła, czy godna wzgardy, którą by można było wziąć z natury; pochodzi od osoby człowieka (…) albo osoby tego, kto społeczność reprezentuje; albo od rozjemcy czy sędziego”. I tak moralność została sprowadzona do indywidualnych chceń, temperowanych w zorganizowanej zbiorowości ludzkiej przez ustawodawcę i sędziego.
Znaniecki uważał, że ideał religijności, rozumiany szerzej niż w konkretnym wyznaniu, bo nakierowany na wzrost moralności altruistycznej, powinien być rozwijany zarówno w kulcie danego wyznania, jak i w wychowaniu, edukacji, działalności misjonarskiej oraz reformatorskiej. I słusznie wyszedł poza czysto utylitarne wartości (vide „Kurier WNET” nr 76) w kierunku rozwinięcia w człowieku „pożądania do zadań idealnych”.
Zagrażają zaś moralności altruistycznej cztery wymienione czynniki (1z – 4z): materializm, bo sprowadza wszelką emocjonalność i duchowość do procesów naturalnych, właściwych materii (substancji przyrodzonej, cielesności) oraz akcentuje praktyczne wartości życia; ochlokracja, bo zagraża kierowaniu społecznością przez rzeczywiste autorytety także moralne, jej służące (mędrców, tzw. arystokrację umysłową); imperializm rasowy, bo oznacza faworyzowanie pewnych społeczności kosztem innych; bolszewizm zaś z racji wdrażanych trendów antykulturowych i propagowania nihilizmu moralnego.
Większość argumentacji Znanieckiego na rzecz wymienionych zagrożeń jest nie tylko poprawna jak na czasy mu współczesne, ale wszystkie te zagrożenia są nadal aktualne, a niektóre z nich przybrały znacznie bardziej wyrafinowaną postać – jak neomarksizm, neoeugenika, transhumanizm (vide „Kurier WNET” nr 81, 86, 89), postmodernizm. Nie zauważył jednak Znaniecki podstawowego rozłamu w ujednoliconej przez niego cywilizacji zachodniej, i to już od 500 lat, od czasów reformacji. Analiza w trybie Konecznego ten moment rozłamu nie tylko by uchwyciła, ale ujawniła jego istotny wpływ na proces delatynizacji i w efekcie dechrystianizacji (w rycie zachodnim) kultury europejskiej.
Nauka społeczna Kościoła (NSK) nie zwraca się wprost przeciwko innym niż katolickie odmianom chrześcijaństwa. Jednak od encykliki Leona XIII (1810–1903) Rerum novarum (Rzeczy nowe), wraz z renesansem myśli tomistycznej w łonie NSK rozwija się personalistyczna ontologia człowieka (osoby ludzkiej), który jako taki jest obdarzony godnością oraz zdolny do rozpoznawania zła i dobra własnego czynu, ale zawsze w matrycy obiektywnej, odniesionej do istoty Boskiej (vide „Kurier WNET” nr 73). Indywidualistycznie rozumiana wolność – jako przede wszystkim dowolność, ale również bez ograniczenia źródłem Kantowskiego imperatywu kategorycznego, jest wykluczona i zastąpiona wolnością do czynienia dobra w sposób oryginalny dla każdej osoby.
Jan Paweł II w pierwszej encyklice społecznej Laborem exercens (Powołany do pracy) z 1981 roku połączył pesonalistycznie pojętą moralność z kondycją wspólnoty osób, które w solidarnym wysiłku budują więzy społeczne zgodnie z moralnością altruistyczną, ufundowaną na miłości społecznej (zwanej właśnie solidarnością), opartej na przykazaniu miłości bliźniego.
Więzi te mają nie tylko, jak u Znanieckiego, usuwać cierpienie, lecz przede wszystkim doskonalić moralnie do osiągnięcia celu ostatecznego (zbawienia). Czasem odpowiednie przeżywanie cierpienia jest jedną z form doskonalenia.
Powszechną formą doskonalenia życia jednostkowego i wspólnotowego jest praca. Jednak nie może być ona przymusem, ale zawsze oryginalną kreacją podmiotowości i potwierdzeniem godności osoby ludzkiej. Każda społeczność buduje pracą materialne podstawy swej egzystencji. Są one ważne, ale bardziej dla niej jako całości niż dla poszczególnego jej członka. Obowiązuje bowiem „prawo osobistego posiadania jako podporządkowane prawu powszechnego używania, uniwersalnemu przeznaczeniu dóbr” (vide „Kurier WNET” nr 87).
W encyklice Sollicitudo rei socialis (Troska społeczna) z roku 1987 Jan Paweł II rozwinął tezy encykliki Pawła VI (1897–1978) Populorum progressio (Postęp ludzkości) i skupił się przede wszystkim na tych zjawiskach współczesnych (obecnie występujących w jeszcze większym nasileniu), którymi są: fałszywie pojęty postęp społeczny, wzrost dywersyfikacji bogactwa między najbogatszymi (według World Inequality Report 2022 1% populacji dysponuje 38% światowego bogactwa) i najbiedniejszymi; zniewolenie ekonomiczne i polityczne wielu populacji; alienacja społeczna i degeneracja moralna członków społeczności nie tylko z powodu skrajnej nędzy, lecz i w sytuacji zaspokojenia wielu potrzeb w społecznościach bogatych; wszczynanie kolejnych wyniszczających wojen; nadmierna technicyzacja środowiska naturalnego i ludzkiego. Jan Paweł II kolejny wezwał ze stolicy Piotrowej do solidarnej współpracy „wszystkich, aby życie ludzkie uczynić »bardziej ludzkim«, gdyż to co się osiągnie, nawet jeśli niedoskonałe i tymczasowe, nie przepadnie ani nie będzie daremne”.
W encyklice Centesimus annus (Stulecie) z 1991 roku, czyli w wiek po ogłoszeniu Leonowej encykliki społecznej, Jan Paweł II ukazał „rzeczy nowe” w czasach jemu współczesnych. Oto najważniejsze z nich: załamanie się w 1989 roku politycznego systemu komunizmu i odrodzenie zniewolonych narodów Europy, upowszechnianie się postaw ateistycznych, „szalony” wyścig zbrojeń, rozwój konsumizmu (społeczeństwa konsumpcyjnego), degradacja środowiska naturalnego, rozpad rodziny.
Mimo pewnych symptomów poszerzania wolności Jan Paweł II zwrócił uwagę na nowy totalitaryzm, który zagraża „transcendentnej godności osoby ludzkiej, będącej widzialnym obrazem Boga niewidzialnego i właśnie dlatego z samej swej natury podmiotem praw, których nikt nie może naruszyć: ani jednostka czy grupa, ani też klasa, naród lub Państwo. Nie może tego czynić nawet większość danego społeczeństwa”.
W ten sposób Jan Paweł II, nie posługując się terminologią Znanieckiego, przedstawił w nowej postaci wyróżnione przez niego zagrożenia moralności altruistycznej: materializmem ontycznym i praktycznym, ochlokracją czyli zdegenerowaną demokracją, imperializmem rasowym przejawiającym się w niszczeniu kultur etnicznych i narodowych oraz bolszewizmem w totalizacji zarządzania globalnego.
Artykuł Teresy Grabińskiej pt. „Zagrożenie ideału moralności altruistycznej” znajduje się na s. 12 sierpniowego „Kuriera WNET” nr 98/2022.
Organizatorzy corocznego Rodzinnego Pikniku Militarnego zapraszają na sobotę 3 września do Świętochłowic na Płaskowyż Ajska i w Dolinę Lipinki. Zapewniają liczne atrakcje i niezapomniane przeżycia.
Andrzej Rosiewicz podczas wizyty w Lubartowie, 2016/ Fot. Czarnecki Radosław/CC BY-SA 3.0
Piosenkarz estradowy o swojej karierze, różnicy między współczesnym a dawnym śpiewaniem i o tajemnicy sukcesu.
W 1972 r. na Festiwalu w Opolu nagrodę zdobył Andrzej Rosiewicz. Opowiada on o drodze, która go tam zaprowadziła.
Od 70 do 78 śpiewałem z bardzo stylowym i fajnym zespołem jazzowym.
W 1970 r. dostrzegła ich Olga Lipińska. Piosenkarz wspomina, że zaczęło się od tańca.
Przez dziesięć lat tańczyłem w Zespole Tańca Dzieci Warszawy.
Śpiewanie zaczął od kiermaszów piosenki studenckiej.
Raz udało mi się nawet wygrać ten konkurs piosenką „nie chciałem Cię urazić”, a to była moja wersja amerykańskiej sorry, so sorry.
Rosiewicz następnie uczył się na wydziale wokalnym szkoły średniej muzycznej imienia Józefa Elsnera. Pierwszą płytę wydał podczas pobytu a Anglii.
Czytaj także:
Rozmówca Hanny Tracz porównuje ówczesne środowisko artystyczne do obecnego. Zauważa, że obecnie wychodzi się z założenia, że „śpiewać każdy może”. Wszystkie przeboje są do siebie podobne.
W tamtych czasach była dbałość o poziom, o jakość na tych festiwalach wszystkich. Były rady artystyczne, które zwraca uwagę na poziom tekstu, na poziom muzyki.
Artysta wspomina w rozmowie z Krzysztofem Skowrońskiej swój występ w Moskwie. Zapowiada swój występ 28 sierpnia w Operze Leśnej.
A.P.
Więcej publikacji autora, w tym niektóre książki znajdziesz na romanzawadzki.pl
Zapraszamy do odsłuchania poprzednich audycji muzycznych Romana Zawadzkiego, które znajdują się tutaj.
Początek tego roku przywitało 343 192 Polaków, urodzonych w roku 1947. Ich wnuków i prawnuków, urodzonych w roku 2021, jest zaledwie 325 067. Mamy mniej wnucząt niż ich 75-letnich dziadków z babciami!
Tegoroczna tablica średniego dalszego trwania życia ucieszyła nowych emerytów i starych krytykantów ZUS-u. Ci pierwsi widzą wyższe emerytury, a ci drudzy otrzymali argument, by oskarżać rządzących o „mordowanie narodu”. Według tej tablicy – nowi emeryci mają niby żyć krócej niż ci, którzy przeszli na emeryturę w poprzednich latach. Cóż, mylą się i jedni, i drudzy… i trzeci.
Na początek krótkie rozwiązanie zagadki, prowadzące jednak do znacznie ciekawszego zagadnienia na końcu. Otóż algorytm, z którego korzysta ZUS w celach emerytalnych, uwzględnił teraz wszystkie osoby zmarłe w pandemicznych latach 2020–2021 na tle tych, którzy owe lata przeżyli. Tak działa – oparty na statystyce historycznej (i ustawie z 17 grudnia 1998 r.) – algorytm, który nie przewidział pandemii i nie wie, że dalsze życie nowych i starych emerytów nie zależy od liczby zmarłych w przeszłości, ale od nieznanych warunków w przyszłości i od czynników indywidualnych, a o tych wiemy, że premiują organizmy odporniejsze i silniejsze, zwycięskie w walce z koronawirusem i mniej zagrożone chorobami współistniejącymi.
Jeżeli więc wojna do nas nie zawita, jeżeli nie pojawi się znów ta lub inna pandemia, jeżeli świat się nie zawali – nowi emeryci będą żyć znacznie dłużej, niż to prorokuje ZUS-owski algorytm, przyjmujący milcząco, że ogólne przyczyny zgonów nie zmieniają się w czasie i przestrzeni. Jak zaraz zobaczymy, model ludności ustabilizowanej, na którym oparto ten algorytm, jest co do istoty błędny w warunkach polskich i w epoce dużych migracji. Z kolei poprawny jest emerytalny system kapitałowy, ale jedno nie pasuje do drugiego.
ALGORYTMY
Konstrukcję ZUS-owskiego algorytmu zrozumie każdy maturzysta, a nawet co zdolniejszy absolwent szkoły podstawowej. Wprawdzie stosowane w obliczeniach wzory wyglądają dość okazale i nie nadają się do publikacji w gazecie, ale zrobienie z tego programu komputerowego do budowy tablicy przeżywalności – to kwestia dosłownie kwadransa (tyle wymaga np. sporządzenie zamieszczonego tu wykresu). Rzecz jasna – pierwsza przymiarka i testowanie może zabrać nawet pół dniówki. Żądamy tylko biegłości w programowaniu. Trzeba też mieć przygotowane dane w odpowiednim formacie.
Najważniejsze jest jednak zrozumienie wyniku: że to, co otrzymaliśmy w postaci tablicy dalszego trwania życia, nic nie mówi o dalszym trwaniu życia! Jest wyłącznie rezultatem wyliczeń, dokonanych przez algorytm na wsadowych danych historycznych zgodnie z przyjętym modelem i milcząco dopuszczonymi konsekwencjami tego modelu.
Stare powiedzenie informatyków mówi, że „ze śmieci otrzymamy śmieci”. Jeżeli jednak dane są przygotowane i przetwarzane zgodnie z jakąś koncepcją, to wyniki odzwierciedlą zalety i wady tej koncepcji. Nic więcej! W szczególności – informatyka nigdy nie zapewnia, że wyniki komputerowych obliczeń mają jakikolwiek związek z rzeczywistością. Raz mają, raz nie mają, ale zależy to nie od komputera, lecz od trafności – zaszytego w algorytmach – modelu danego wycinka świata.
STRUKTURY WIEKU
Wyobraźmy sobie teraz dwie 40-milionowe populacje o odmiennych strukturach. Społeczność A niech składa się z 39 999 999 dzieci jednorocznych i jednego obywatela w wieku 100 lat. Społeczność B niech ma 39 999 999 stulatków i jedno niemowlę. Zastosujmy ZUS-owski algorytm do tych populacji przy założeniu, że wszystkie inne parametry są identyczne…
Zarzuci ktoś, że to przecież absurd, że takich społeczności nie ma na świecie. Zgoda, odpowiem, ale algorytm jest identyczny w każdym wypadku. Nigdzie nie podano granic stosowalności. Co więcej: wyniki służą porównywaniu jakości życia w różnych państwach. Społeczność A okaże się „gorsza”, bo tam żyje się niby krótko, a B – „lepsza”. OK, odłóżmy przykłady abstrakcyjne i przyjrzyjmy się rzeczywistym.
Oto mamy 26-milionową ludność państwa Niger. Połowa obywateli (50%) ma mniej niż 15 lat, a niecałe 3% przekroczyło 65 lat. Tak, to nie pomyłka: mediana wieku wynosi tam 15 lat; w Polsce – 41,7. Średnia dzietność w muzułmańskim Nigrze zbliża się do 7 (siedmioro dzieci na kobietę; pisałem o tym w zeszłorocznym raporcie demograficznym w kontekście konieczności pracy dzieci, „Kurier WNET”, lipiec 2021).
Dla odmiany sprawdźmy, jak to wygląda w krajach naprawdę bogatych. W Japonii dzieci poniżej 15 lat jest zaledwie 12%, za to 65-latków i starszych – prawie 30%. Z kolei w Szwecji ustawowy wiek przechodzenia na emeryturę mężczyzn i kobiet(!) wynosi 67 lat. Zatrudnianie dzieci do lat 15 jest tam przestępstwem, a w Nigrze – ratunkiem przed śmiercią głodową. Nie można jednym modelem sensownie obsłużyć mocno różniących się społeczności.
POLSKI PORTRET DEMOGRAFICZNY
Omawiany algorytm, choć matematycznie poprawny, ujawnił błąd swego modelu na przykładzie polskiej, strasznie zdeformowanej struktury wiekowej. Spójrzmy na rysunek: akurat teraz w wiek umierania masywnie wchodzi powojenny wyż, do którego należy piszący (jeszcze) te słowa. Z GUS-owskich algorytmów wynika, że w Polsce umiera się obecnie średnio w wieku 76–77 lat (kobiety nieco ponad 80, mężczyźni – ok. 72).
Wykres pokazuje, że pierwszego dnia roku 2022 żyło w Polsce 210 681 osób urodzonych w roku 1945, ale rocznik 1946 jest już o połowę liczniejszy: 302 339! Ci pierwsi mają dziś 77 lat, a ci drudzy 76 (średni wiek umierania w Polsce). Jak to się ma do modelu ludności ustabilizowanej? Ano nijak. Ten model zawodzi przy tak drastycznych skokach. Daje wyniki „skaczące”, nadające się do dowolnych dezinterpretacji.
Następny rocznik. Początek tego roku przywitało 343 192 obywateli polskich, urodzonych w roku 1947. Ale łączna liczba ich wnuków i prawnuków, urodzonych w roku 2021, wynosi zaledwie 325 067. Mamy więc mniej wnucząt niż ich 75-letnich dziadków z babciami! Ale to jeszcze nic.
Patrzmy na nieubłagane trendy: przez dobre 10 lat seniorów nadal będzie przybywać, a dzieci ubywać przez lat co najmniej… aż strach podać termin. Jeżeli nie zmieni się maltuzjańska cywilizacja depopulacyjna, dzieci będzie ubywać już stale, aż któregoś dnia urodzi się ostatnia Polka (nadal aktualny wykres tej prognozy pokazałem w „Kurierze WNET” z sierpnia 2018).
WIELOKROTNE ECHA
W demografii nic nie dzieje się natychmiast. Procesy nasilają się i zanikają nie z roku na rok, ale z pokolenia na pokolenie. Skutki tych procesów można z dużą dokładnością przewidywać w perspektywie niemal stulecia. Tak jest np. z naprzemiennie występującymi w Polsce niżami i wyżami. Druga wojna światowa poczyniła milionowe wyrwy w naszej strukturze ludnościowej. Przez kilkanaście następnych lat naród jakoś kompensował straty, ale to zostało nagle przerwane ustawą aborcyjną z roku 1956.
Pomijam w tym artykule wszelkie kwestie moralne na rzecz arytmetyki.
Rok 1956 łączy się w naszej zbiorowej pamięci z „odwilżą”. Po dekadzie komunizmu stalinowskiego – ówczesne władze PRL faktycznie poluzowały represyjną politykę na wielu płaszczyznach. Elementem „odwilży” była m.in. ta ustawa, która jednak gwałtownie przyśpieszyła naturalne wyczerpanie wyżowego potencjału. Kilkanaście lat później liczba aborcji dorównywała liczbie porodów, co spowodowało do dziś widoczne skutki na prezentowanym tu wykresie.
Przypomniana ustawa była pierwszym znaczącym elementem bezmyślnej, procyklicznej polityki ludnościowej władz PRL, a później – niestety – również III RP. Różne elementy tej polityki omawiałem na tych łamach w poprzednich raportach, więc teraz tylko wyrażę ogólny wniosek: należy łagodzić i rozmywać kolejne fale. Przy odpowiedzialnej polityce tragiczne skutki wojny zanikną również w strukturze demograficznej. Ale… po kilku pokoleniach. Nie za rok czy dwa.
Demograficzne fale i echa są zjawiskiem niekorzystnym pod wieloma względami. Destabilizują strukturę społeczną i są niezmiernie kosztowne. Oczywisty przykład to losy przedszkolaków. W jednym pokoleniu brakuje dla nich placówek wychowawczych, a w następnym trzeba likwidować w każdym mieście mnóstwo niepotrzebnych przedszkoli (musiałem to robić jako odpowiedzialny za te sprawy wiceprezydent miasta). To samo dotyczy szkół, również wyższych, zwłaszcza prywatnych, które po okresie rozwoju ilościowego weszły już w epokę głębokiego regresu. Padają jedna po drugiej i tego procesu nie ma czym ani kim zatrzymać.
ZMIANA MODELU
Za którymś razem – po kolejnym niżu – wyż nie nadejdzie. A to dlatego, że na te nasze lokalne polskie fale nakładają się światowe megatrendy kulturowe, w tym jeden, szczególnie interesujący, choć lekceważony zarówno przez demografów, jak i przez polityków. Otóż początek XX wieku przyniósł nowe środki przekazu kultury: kino i radio. Powierzchowne skutki znamy; zjawiska głębsze wymagają badania struktury własnościowej biznesu.
Kino rozwijało się w epoce, gdy wielki kapitał związany był z przemysłem, handlem, bankami i nadal ziemią. Przemysłowcy oczywiście wyzyskiwali robotników, ale w interesie gospodarki była maksymalizacja pracy o charakterze wytwórczym i to w warunkach spokoju społecznego. Tego paradygmatu nie zmieniały nawet największe wojny. Państwa, w których było dużo pracy, zyskiwały na znaczeniu, a te, które z powodów demograficznych, ekonomicznych, ideologicznych lub z lenistwa dysponowały relatywnie mniejszą sumą pracy, powoli traciły pozycję.
Odnotujmy świeże dane z Unii Europejskiej: najdłużej w ciągu swojego życia pracują mieszkańcy Niderlandów i Szwecji (ponad 42 lata), a Rumuni, Włosi i Grecy – o 10 lat krócej. Polacy – 34,3 roku, czyli poniżej średniej dla Unii (35 lat). Taki komunikat sugeruje, że Polacy i Rumuni to lenie, a Holendrzy i Szwedzi – pracusie.
Tu znów pojawia się kwestia modelu. Gdyby w różnych krajach pojęcie „rok pracy” znaczyło to samo, porównanie byłoby sensowne. Okazuje się jednak, że w Niderlandach oznacza to w praktyce 1399 godzin pracy, w Polsce 1766 (teoretycznie rok 2022 ma mieć w Polsce 2008 godzin roboczych, ale do obliczeń przyjąłem dane rzeczywiste z roku 2021, uwzględniające różne okoliczności).
W ciągu całego zawodowego życia przeciętny Holender pracuje 59 038 godzin, a Polak – 60 574. Polacy faktycznie pracują dłużej, ale tu i tam przepisy stale się zmieniają, więc za dokładność obliczeń głowy nie dam. Wiem tylko, że nie jesteśmy leniami! Mamy inny model pracy i lokujemy się w innym punkcie łańcucha marż.
Podobne obliczenia trzeba wykonać, gdy ktoś proponuje zmianę modelu. Ot, skróćmy sobie tydzień pracy o 20% (z 5 dni na 4). Jednak – żeby to nie odbyło się kosztem zmniejszenia produktu narodowego o 20% – musimy, pozostając w tym samym punkcie łańcucha marż, odpowiednio wydłużyć lata pracy. Osiągniemy wtedy standard niderlandzki: wystarczy opóźnić emerytury o 7 lat i – hokus pokus – gotowe!
Kolejnym populistom podaję na tacy jeszcze lepsze pomysły. Dlaczego skracać tydzień pracy tylko do czterech dni. Przecież możemy pracować trzy, dwa, a nawet jeden dzień w tygodniu! Wystarczy wtedy podnieść wiek emerytalny o… 171 lat i arytmetycznie wszystko się zgodzi. Oczywiście – pod warunkiem, że przyjmiemy model człowieka nieśmiertelnego, co – jak prorokuje Harari – ma się niebawem spełnić.
REWOLUCJA CZASU WOLNEGO
Początek wieku XXI przyniósł zaskakującą rewolucję kapitałową. Nagle w rankingu największych przedsiębiorstw zachodniego świata pojawiły się firmy medialne, oferujące usługi niematerialne, a wśród najbogatszych ludzi na świecie znajdujemy właścicieli firm internetowych i zależnych od internetu. To dopełniło rewolucji rozpoczętej w Hollywood.
Zjawiska dominujące w cywilizacjach XXI wieku widzieliśmy i dawniej, ale raczej na marginesie. Nawet najwięksi twórcy kultury żyli w biedzie; tylko niektórym udawało się po wielu latach mordęgi osiągać wyższe dochody, uzależnione zresztą od kaprysu władców, wielkich posiadaczy ziemskich, bankowych czy przemysłowych. Dziś realną szansę na wielkie pieniądze mają bardzo młodzi influencerzy. Zarabiają na osobistej popularności i nie potrzebują łaski mecenasów sztuki. Ale te zarobki zawdzięczają koncernom internetowym. Szybko dowiadują się z własnej praktyki, co przynosi największe zyski i tę przestrzeń per fas et nefas powiększają, nie oglądając się na stare dekalogi, których zresztą już się ich nie uczy.
To zjawisko wykiełkowało ponad sto lat temu, gdy raczkujący biznes kinowy okazał się bardziej rentowny niż stalownie i górnictwo. Był też nieskończenie bezpieczniejszy, bo nigdzie nie wybuchały rewolucje kinomaniaków, a strajki i rozruchy robotnicze zdarzają się co chwila. Powoli zmieniał się paradygmat całej cywilizacji. Interesom przedsiębiorców medialnych nie służyła już maksymalizacja pracy w jakimś kraju, ale… maksymalizacja czasu wolnego. Głównym adresatem twórców kultury przestał być światek bogatych snobów.
Kapitał przemysłowy stracił przywództwo, bo nie mógł szybko uwolnić się od fabrycznych murów i zainwestować w media. To wymagało istnienia kapitału „luźnego”, niezwiązanego z ziemią i wszelką produkcją (tego nadal Polakom brak). Należało tylko na kinowych fotelach, a później przed mniejszymi ekranami posadzić wielomilionową klasę średnią i niższą, w tym zwłaszcza młodzież i dzieci, których cywilizacyjna rola od tego czasu zmienia się diametralnie. Interesy biznesu hollywoodzkiego i naśladowczego zbiegły się ze szczerymi pragnieniami marksistów, którzy wprawdzie nadal atakowali biznes przemysłowy i bankowy, ale w pełni poddali się władzy kapitału medialnego. Tego wszak Marks nie kazał niszczyć.
Na tym przykładzie widzimy zresztą, ile są dziś warte wnioski Adama Smitha czy Karola Marksa. Jeżeli nawet w społeczeństwach rolniczych, przemysłowych czy handlowych dominowały procesy, które oni opisywali, to w epoce kapitału medialnego – takich społeczeństw już nie ma.
Ten model został zamieniony na nowszy, monopolizujący zarówno dystrybucję kapitału, jak i dystrybucję prestiżu. Zamieniając czas na przestrzeń, można powiedzieć, że marksiści i liberałowie przykładają model opracowany w Nigrze do… Japonii. I dziwią się, że to takie mądre, a nie działa.
NEUTRALIZACJA BUNTU
Posiadacze kapitału (cokolwiek nim w danej epoce było) „zawsze” sprawowali władzę, a biedota próbowała się buntować albo organizować politycznie do walki o udział we władzy. W wieku XXI ten paradygmat w krajach zamożnych niezauważalnie zanika. Najbogatsi ludzie na świecie, czyli szefowie wielkich korporacji medialnych, nie mają już naturalnych wrogów. Nikt się nie buntuje przeciwko coraz doskonalszym serialom i wyprzedzającym fantazję usługom internetowym! Polityczne rozgrywki odbywają się na bocznym boisku i nie zagrażają mediom, od których są uzależnione. Bezsilnie przyglądają się temu na całym świecie ministrowie finansów i zarządzany przez nich aparat podatkowy.
Nowe sposoby sumowania drobnych transferów w gigantyczne zyski nie mieszczą się w starych taryfikatorach podatkowych, a nowych długo nie wprowadzano z powodów, które coraz lepiej rozumiemy. Politycy korzystają ze starych modeli ekonomicznych!
Jedni – przejęci ideologią liberalną – nie regulowali rynku, co zawsze prowadzi do monopolizacji; inni, np. marksiści, zajęci byli „wyzwalaniem” kolejnych mniejszości z takiej czy innej opresji (odnotujmy, że rosyjska „operacja specjalna” na Ukrainie przebiega pod hasłem „denazyfikacji”, czyli wyzwolenia Ukrainy spod władzy Ukraińców).
Liberałów i socjalistów pogodzili, wręcz zjednoczyli i sobie podporządkowali wyznawcy ideologii maltuzjańskiej, którzy pragną wyzwolić Ziemię od człowieka. I właśnie ta ideologia – wtłaczana wszelkimi narzędziami kapitału medialnego – kształtuje dziś demografię Europy i Ameryki Północnej, a nawet Japonii i Chin. Narody, które uwierzą Malthusowi, zanikną.
Pomijam teraz ocenę moralną omawianych zjawisk. Próbuję jedynie dostrzec i nazwać obiektywne przyczyny wielu nowych skutków. Władcy internetu – by użyć kategorii Pierre’a Bourdieu – skumulowali kapitał ekonomiczny, społeczny, kulturowy i symboliczny. Świat nie wie, jak się przed tym bronić, bo politycy wciąż wierzą w przestarzałe, przeżarte rdzą ideologii modele rzeczownikowe. Mój wniosek: budujmy modele czasownikowe! Realizuję to w książkach, o których tym razem już nic nie napiszę, bo strona się… skończyła.
Artykuł Andrzeja Jarczewskiego pt. „Żyjemy dłużej, czyli błąd modelu” znajduje się na s. 7 sierpniowego „Kuriera WNET” nr 98/2022.
Elvis Presley w wieku 23 lat, 1958/ Fot. Rossano aka Bud Care/CC BY 2.0
Dziennikarz muzyczny opowiada o Królu Rocka i o poświęconym mu filmie „Elvis”.
Hirek Wrona wyjaśnia fenomen Elvisa Presleya w 45 rocznicę śmierci artysty. Zauważa, że Presley pierwszym białym, który wykonywał taką muzykę. Łącząc bluesa z country stworzył Rock and Roll.
On był pierwszym człowiekiem białym człowiekiem który potrafił śpiewać piosenki do tej pory wykonywane tylko i wyłącznie przez Afroamerykanów.
Miało to miejsce w czasach, gdy w Stanach Zjednoczonych obowiązywała segregacja rasowa. Ze względu na swoje ruchy bioder Presley uznawany był w zachowawczych kręgach amerykańskich za wysłannika diabła, choć pokaźną część twórczości muzyka stanowił gospel.
Gospel, którego była cała masa w twórczości Elvisa jest muzyką jak najbardziej religijną.
Czytaj także:
Rozmówca Grzegorza Milko opowiada o ludziach, którzy przyczynili się do upadku gwiazdy. Wskazuje, iż przed Elvisem ukrywany był prawdziwy stan jego finansów. Wmawiano artyście, że nic nie ma.
Wszyscy konsumowali ten jego talent sprawiając, że w pewnym momencie on nie bardzo wiedział, gdzie znajduje się jego kariera.
Dziennikarz muzyczny opowiada o filmie Elvis poświęconym Królowi Rocka. Stwierdza, że jest on dobrze zrobiony zarówno pod względem technicznym, jak i gry aktorskiej.
Ten film jest po prostu bardzo nowoczesny, a jednocześnie pokazuje historię sprzed ponad 60 lat. I na tym polega wielkość tego filmu.
]
A.P.
Radio Wnet jest patronem medialnym albumu „Od Legionów do wolnej Polski – muzyczna opowieść”. Zapraszamy do zapoznania się z jednym z utworów wchodzących w skład albumu.
